🌜 Twierdza Z Powieści Ogniem I Mieczem

Streszczenie - Omówienie Ogniem i Mieczem Główne wydarzenia Koniec 1647 roku na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej, tzw. Dzikich Polach, nad rzeką Omelniczek, dopływem Dniepru. Uratowanie przez Jana Skrzetuskiego, namiestnika chorągwi husarskiej, życia Bohdanowi Chmielnickiemu; Początek stycznia 1648 roku. Poznanie Heleny Kurcewiczównej, oświadczyny (panna wbrew swojej woli zaręczona została z pułkownikiem kozackim Bohunem); Skrzetuski w niewoli Chmielnickiego (zdrada Krzeczowskiego, klęska w bitwach pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, okrucieństwa, jakich dopuszcza się “czerń na Polakach); To kluczowa, dla poznania poglądów historiozoficznych Sienkiewicza, scena rozmowy pomiędzy Chmielnickim a Skrzetuskim. Chmielnicki prezentuje się tu jako mściciel wszystkich strasznych krzywd, jakich Polacy dopuścili się na Ukrainie. Skrzetuski (porte parole autora) nie podważa przedstawionych faktów, ale odrzuca jego rozumowanie. Racjom uciskanych przedstawił racje wyższe - wzgląd na dobro kraju, które jego zdaniem domagało się polubownego załatwienia sporu. Nie ma bowiem takich racji, które usprawiedliwiałyby zbrojne wystąpienie poddanych przeciw majestatowi państwa i władzy. Zemsta Bohuna w Rozłogach (morduje opiekunkę Heleny i dwu jej synów, zaś dwór podpalają okoliczni chłopi kozaccy mszcząc się za ucisk ze strony Kurcewiczów); Ucieczka Onufrego Zagłoby z Heleną (przebrani w łachmany udają: rycerz - dziada z lirą, Helena - jego małoletniego, niemego przewodnika), pościg; Po klęsce korsuńskiej książę Wiśniowiecki nakazuje wszystkim oddziałom stawić się w Łubniach. Umiera król Władysław IV, a regimentarze, sprawujący tymczasową władzę, domagają się podjęcia układów (chcą drogą wzajemnych ustępstw i częściowego zaspokojenia żądań kozackich zażegnać “bratobójczą walkę). Starcie racji politycznych Jeremiego z polityką obozu sprawującego władzę w kraju, to jedna z głównych osi w akcji wojennej powieści. Szczególną wymowę ma scena porachunków dumnego magnata z własna duszą. Kniaź wie, że zapędy ukraińskiej “czerni można powściągnąć tylko “ogniem i mieczem, ale nie chce wywoływać anarchii. Poddaje się pod władzę regimentarzy. Ci jednak, po nieudanych misjach wojewody Kisiela do Chmielnickiego, również opowiadają się za wojną. Wzięcie Baru, Helena pod opieką Horpyny (rozkochany Kozak pozostawia dziewczynę w jarze nad Waładynką, nieopodal Raszkowa pod opieką czarownicy i jej sługi Czeremisa); Skrzetuski, zgodnie z zaleceniami Wiśniowieckiego zbiera informacje o wojskach Chmielnickiego, ale przede wszystkim rozsiewa pogłoski o zbliżaniu się księcia, co dezorientuje “czerń Zagłoba w ręku Bohuna, pomoc Wołodyjowskiego; Popłoch w zagrożonym Lwowie; Pojedynek Wołodyjowskiego z Bohunem (odwagą i zręcznością “mały rycerz zdobywa sobie przyjaciela w Charłampie, równie jak i on zakochanym w Anusi Borzobohatej); Królem Polski zostaje obrany Jan Kazimierz. Skrzetuski, dołączywszy do eskorty wojewody Kisiela, podążającego w misji pokojowej do Chmielnickiego, jest świadkiem uroczystego wręczenia buntownikowi buławy hetmańskiej i czerwonej chorągwi z wizerunkiem orła. Chmielnicki nie kryje, że pokój jest tylko chwilowy. Odbicie Heleny, ucieczka (dzięki sprytowi Rzędziana Wołodyjowski i Zagłoba, przebrani za atamanów kozackich uwalniają dziewczynę; od niewoli tatarskiej ratują ich oddziały dowodzone przez Kuszla i Roztworowskiego); Oblężenie Zbaraża (dopełnienie ślubów przez Podbipiętę i bohaterska śmierć) i przybycie Skrzetuskiego do króla stacjonującego w Toporowie z wiadomością o oblężeniu twierdzy; Spotkanie Skrzetuskiego z Heleną. W Epilogu: 1651 rok: zwycięska bitwa pod Beresteczkiem zakończona ucieczką chana. Bohun obrany na miejsce Chmielnickiego, wodzem kozackim, umiera w odbudowanych Rozłogach. Problematyka Pierwotny tytuł powieści to “Wilcze gniazdo, powieść oparta na studiach walk polsko-kozackich. Drukiem powieść ukazała się wpierw na łamach krakowskiego “Czasu i warszawskiego “Słowa od 2 maja 1883 roku do 1 lutego 1884 roku, osobno ukazała się w 1884 roku. Historia w powieści Kozacy na Ukrainie w XVII wieku znosili duży ucisk pańszczyźniany ze strony polskich magnatów i możnowładców zwanych “królewiętami kresowymi. W utworze znaleźć można zaledwie wzmianki o ich sytuacji, niewoli i marzeniach o wolności); Wolnościowe dążenia Kozaków, ich walkę wyzwoleńczą, narodowo-społeczną pod sztandarami Chmielnickiego Sienkiewicz ukazuje jako bunt przeciw prawowitej władzy i dążenie do rzezi i rozboju; Walkę ukraińsko-polską traktuje jako wojnę bratobójczą między dziećmi jednej ojczyzny, wojnę domową; Autor jako potomek dawnej szlachty staje po stronie polskich magnatów oraz solidaryzuje się ze szlachtą kresową, która w obronie magnackich latyfundiów usiłowała ogniem i mieczem gasić słuszny bunt uciskanych mas ludu; Solidaryzuje się z “królewiątkami ukraińskimi i ich postawę ukazuje jako patriotyczną walkę w obronie zagrożonego kraju Obraz wojny kozackiej ukazany w powieści wynika z: poglądów Sienkiewicza na dzieje XVII wieku, świadomie przyjętej idei utworu. Sienkiewicz pragnął przede wszystkim: przywrócić pamięci pokolenia dni wielkości i chwały jego ojczyzny, zdolnej wydźwignąć się z otchłani klęsk mocą swego oręża (krótkotrwały tryumf wojsk koronnych pod Zbarażem i Beresteczkiem potraktowany jako generalny tryumf słusznej sprawy nad złem), opisując bunt na Ukrainie daje swoiste ostrzeżenie przed nieszczęściem, jakie groziło i grozić może ojczyźnie, gdy porachunki społeczne wezmą górę nad zasadą narodową, nad dobrem Rzeczypospolitej jako całości. Jeremi Wiśniowiecki: zwany Jaremą, książę, jeden z największych magnatów na Ukrainie i jeden z okrutnych królewiąt, ciemiężyciel i wyzyskiwacz, uosobienie magnackiej pychy, prywaty, despotyzmu i warcholstwa. W powieści ukazany jako ideał rycerza, wodza i polityka: szlachetny, zdolny, “orli umysł, śmiały, silny, niezwyciężony, znakomity wojownik, bohater bez skazy, uwielbiany przez żołnierzy, ojcowski wobec poddanych, postrach dla rebeliantów, doświadczony polityk, godny korony (jego syn, Michał Korybut, obrany władcą), wszystkie jego bitwy są wygrane. Postać nieomal baśniowa (cytat). Bohdan Chmielnicki: narodowy bohater Ukrainy, w powieści ukazany niezgodnie z prawdą historyczną w sposób bardzo negatywny: morderca, barbarzyńca, egoista, dumny despota, chytry, podstępny polityk, zdrajca sprzymierzający się z wrogiem dla osobistych korzyści (cytat). Wątek romansowy Uczucie Jana Skrzetuskiego i Heleny Kurcewiczównej ukazane zostało: w sposób tradycyjny, prosty jako romans sensacyjny (miłość z przeszkodami, zakłócona obecnością i działalnością rywala oraz urozmaicona licznymi przygodami); W wątku występują następujące elementy: spotkanie dwojga bohaterów, którym od samego początku pomyślny układ uniemożliwiają działania rywala, Bohuna, rozłączenie pary zakochanych wynikające z obowiązków Skrzetuskiego wobec ojczyzny, perypetie związane z losem Heleny (jej ucieczka z Zagłobą z Rozłogów, pobyt w jarze pod opieką Hopryny, uwolnienie), szczęśliwe połączenie młodych. Bohaterowie Jan Skrzetuski: postać fikcyjna (źródła historyczne podają tylko, że rycerz o tym imieniu przeprawił się z oblężonego Zbaraża do króla, a potem walczył pod Beresteczkiem). Jego losy stanowią o istnieniu związków przyczynowych w powieści. Porucznik, namiestnik wojsk księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Ulubieniec i stronnik księcia, uznający w nim najwyższy autorytet wojskowy i polityczny. W służbie księcia tłumi powstanie kozackie oceniając je, jako bunt zrewoltowanej czerni przeciwko prawowitej władzy (rozmowa z Chmielnickim); Ideał rycerza, chrześcijanina, “niezłomny rycerz dla którego służba ojczyźnie, honor i sława stanowią wartości cenniejsze nad życie. W ich to imię poświęca życie prywatne, minimalizując znaczenie własnych dramatów w obliczu tragedii Rzeczypospolitej; Dumny, uczciwy, głęboko religijny, w imię wiary gotowy pogodzić się ze swym losem (cytat). Bohun pułkownik kozacki, postać fikcyjna. Uwielbiany przez Kozaków (śpiewano o nim pieśni i opowiadano wręcz nieprawdopodobne historie o wyczynach). Postać tajemnicza o niejasnej przeszłości i pochodzeniu, którego tajemnicy pilnie strzeże; pokochawszy Helenę, która nim gardzi, czci ją niczym świętą i służy Kurcewiczom oczekując, aż dziewczyna odwzajemni uczucie, Zły i mściwy, przekonawszy się o zdradzie opiekunów Heleny, w porywie szalonej złości morduje ich; gwałtowny i dziki zdolny jest do najokrutniejszej zbrodni; Odwagą, walecznością i męstwem budzi szacunek wrogów; Do końca życia pozostaje wierny Helenie, odbudowuje z gruzów Rozłogi i w nich spędza ostatnie lata życia (cytat). Helena: pochodzi ze starego rodu Kurcewiczów, osierocona: matka zmarła przy porodzie, ojciec, książę Wasyl, należał do stronników księcia Michała Wiśniowieckiego (ojca Jeremiego), niesłusznie oskarżony o zdradę salwował się ucieczką. Majątek i kilkuletnią córeczkę pozostawił pod opieką brata Konstantyna, po śmierci którego Rozłogami rządzi demoniczna żona. To ona właśnie zdecydowała się poświęcić bratanicę, by majątek pozostał w rękach synów. Rzadko zjawia się na kartach powieści, ale to wokół niej toczą się najbardziej sensacyjne wydarzenia. Osiemnastoletnia dziewczyna jest nieziemsko piękna, budzi więc zarówno szaloną miłość Bohuna, którym pogardza, jak i odwzajemnioną Skrzetuskiego; Poważna, dumna i bez skazy staje się godną narzeczoną a później żoną polskiego rycerza (cytat); Opisy Longinus Podbipięta (cytat), opisy bitew (cytat 1, cytat 2, cytat 3, cytat 4, cytat 5, cytat 6, cytat 7, cytat 8, cytat 9, cytat 10), żegluga (cytat), miasteczko Hassan-Basza (cytat), śmierć króla Władysława (cytat), wybór nowego króla (cytat). Zagadnienia do omówienia Historia w "Ogniem i mieczem". Skrzetuski - ideał rycerza polskiego. Wątek romansowy w utworze. Postacie fikcyjne i historyczne w powieści. Charakterystyka bohaterów.

Olbrychski w "Ogniem i mieczem" posiada 1 hasło. T u h a j B e j; Podobne określenia. imię Bohuna ("Ogniem i mieczem") twierdza z "Ogniem i mieczem" Olbrychski, aktor; rzeka z powieści "Ogniem i mieczem" Longinus, bohater "Ogniem i mieczem" Izabella, zagrała w "Ogniem i mieczem" skrzyżować z kimś miecz, skrzyżować z kimś miecze; film

Fabuła powieści rozpoczyna się w pod koniec 1647 roku. Nocą na kresach południowo-wschodnich Rzeczypospolitej Jan Skrzetuski w drodze powrotnej z Krymu przemierza stepy z oddziałem swoich wiernych żołnierzy. Skrzetuski jest namiestnikiem chorągwi pancernej Jeremiego Wiśniowieckiego. Zauważa samotnego jeźdźca, który zostaje napadnięty, wspiera więc go, zabijając bandytów. Nieznajomy jest mu wdzięczny za uratowanie życia, mówi, iż nazywa się Bohdan Zenobi Chmielnicki i podaruje bohaterowi swój pierścień. Skrzetuski udaje się w dalszą podróż. W Czerhynie pewien stary żołnierz na wieść o tej przygodzie wyjaśnia, że Chmielnicki jest kozackim wodzem, i jeżeli przedostanie się do swego ludu z królewskimi listami, może dojść do buntu. Do czerhyńskiej gospody przybywa Czapliński, jeden ze sprawców napadu na Kozaka. Wieść o uratowaniu życia Chmielnickiego wprawia go we wściekłość. Pułkownik Barabasz oznajmia komisarzowi Zaćwilichowskiemu kradzież tajnych listów, spodziewają się, że wkrótce na Ukrainie wybuchnie powstanie. Styczeń 1648. Wyjazd Skrzetuskiego z Czertnia do Łubniów w towarzystwie posłów, Longina Podbipięty. Ów człowiek złożył kiedyś przysięgę, że nie ożeni się, dopóki nie zetnie głów trzech wrogów. Chce zaciągnąć się u księcia, by mieć możliwość wypełnienia ślubu. Skrzetuski udaje się w pogoń za rarogiem i zbacza z drogi, natykając się na popsuty powóz. Podróżniczkami była pani Kurcewiczowa i jej pasierbica Helena, dziewczę niezwykłej urody. Szlachcic pomaga kobietom, zaś Kurcewiczowa z wdzięczności zaprasza go do swego majątku w Rozłogach. Skrzetuski, urzeczony urodą Heleny, korzysta z zaproszenia. Dochodzi do uczty, podczas której Helena wyznaje, że i szlachcic jest bliski jej sercu i przyjmuje oświadczyny Skrzetuskiego. Szczęście młodych burzy przebywający

bogini sprawiedliwości z mieczem i wagą ★★★ ZBARAŻ: twierdza z powieści "Ogniem i mieczem" ★★★ ŚWIĘCI: Jan Nepomucen i Jan z Dukli ★★★ HOFFMAN: reżyser "Ogniem i mieczem" ★★ HORPYNA: wiedźma z powieści 'Ogniem i mieczem' ★★★★ sylwek: ZAGŁOBA: postać z "Ogniem i mieczem" ★★★ BARABASZ: pułkownik Jest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki, wódz kozacki, przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. Początek roku jest pełen tajemniczych i złych wróżb. Przypadkowo młody ale zaufany rycerz króla Jana Kazimierza ratuje życie Chmielnickiemu napadniętemu na stepie. Ten początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank, ale w końcu ujawnia, kim jest. Rozstają się. Wkrótce potem Jan Skrzetuski dowiaduje się, że za pochwycenie Chmielnickiego wyznaczona jest nagroda (nie wiedział o tym, bo wracał z Krymu, gdzie był w poselstwie).Dodaj artykuł aby odblokować treśćJest 1648 rok. Bohdan Chmielnicki, wódz kozacki, przygotowuje powstanie kozaków przeciw Rzeczypospolitej. Początek roku jest pełen tajemniczych i złych wróżb. Przypadkowo młody ale zaufany rycerz króla Jana Kazimierza ratuje życie Chmielnickiemu napadniętemu na stepie. Ten początkowo przedstawia się jako Zenobi Abdank, ale w końcu ujawnia, kim jest. Rozstają się. Wkrótce potem Jan Skrzetuski dowiaduje się, że za pochwycenie Chmielnickiego wyznaczona jest nagroda (nie wiedział o tym, bo wracał z Krymu, gdzie był w poselstwie). Skrzetuski posłuje do obozu kozackiego na Sicz, gdzie zostaje uwięziony, udaje mu się ujść z życiem tylko dlatego, że przywódca powstania - Bohdan Chmielnicki - jest jego dłużnikiem. Wkrótce Rzeczpospolitą ogarnia wojna. Kozacy zwyciężają pod Żółtymi Wodami, pod Korsuniem, pod Piławcami. Ze spalonego majątku Rozłogi, własności kniahini Kurcewiczowej, uciekają piękna Helena Kurcewiczówna i Zagłoba. Ona jest ukochaną Skrzetuskiego, on pełni rolę jej opiekuna. Niestety Helenę odnajduje młody Kozak, Bohun, którego ona panicznie się boi, i oddaje ją pod opiekę wiedźmy Horpyny mieszkającej w niedostępnym Czarcim Jarze. Bohun i Skrzetuski biorą udział w wojnie polsko-kozackiej, walczą po przeciwnych stronach. Pierwszy z nich staje się zaufanym Chmielnickiego. Drugi zostaje bohaterem po brawurowej ucieczce z oblężonego Zbaraża, przedostaniu się do króla z informacją, że twierdza potrzebuje wsparcia. W Zbarażu obroną dowodzi wielki wódz, niezwykły rycerz, postrach Kozaków i Tatarów książę Jeremi Wiśniowiecki, Jarema. W międzyczasie wierni przyjaciele Skrzetuskiego, Zagłoba, Wołodyjowski i Rzędzian, uwalniają Helenę z Czarciego Jaru. Dziewczyna pielęgnuje wycieńczonego po wydostaniu się ze Zbaraża Skrzetuskiego. Utrzymanie Zbaraża staje się wielkim zwycięstwem Polaków. Skrzetuski i Helena mogą się pobrać. W Epilogu autor informuje o smutnym losie Bohuna, który nigdy się nie ożenił i zamieszkał w majątku, który nazwał Rozłogi. Mówi też o zwycięskiej dla Polaków bitwie z Kozakami pod Beresteczkiem w 1651 r. Postacie historyczne W powieści Sienkiewicz ukazał wiele postaci historycznych, króla Jana Kazimierza, księcia Jeremiego Wiśniowieckiego, Bohdana Chmielnickiego, chana Islama Gireja, wojewodę bracławskiego Adama Kisiela, wojewodę kijowskiego Janusza Tyszkiewicza, Tuhaj-beja i wielu innych. Są też postacie, których pierwowzór istniał w rzeczywistości, lecz ich powieściowe losy są fikcyjne. Do takich należą: Jan Skrzetuski, Michał Wołodyjowski, Jurko Bohun, Horpyna. Dwaj główni bohaterowie historyczni wyraźnie przewyższają innych. Zostali przedstawieni jakopostacie kontrastowe. Historia wojny, to historia ich zmagań. Są to Jeremi Wiśniowiecki i Bohdan Chmielnicki. Ich powieściowe kreacje odbiegają dość mocno od ocen historyków, toteż Sienkiewicz był mocno narażony na krytykę za niedochowanie wierności źródłom. Był to jednak celowy zabieg autora podporządkowany wymowie ideowej powieści: idealizacja Polaków, demonizacja Kozaków. Zostały mu poddane prawie wszystkie postacie. Jeremi Wiśniowiecki - książę (kniaź), magnat z ruskiego rodu książąt zbaraskich. Syn księcia Michała Wiśniowieckiego. Z historii jest znany jako okrutnik, twardą ręką karzący krnąbrnych poddanych, słynne były też jego zatargi z innymi możnowładcami. Sienkiewicz dokonał idealizacji księcia. Przedstawił go jako bohatera narodowego, zbawcę ojczyzny. Taki obraz księcia jest wierny duchowi epoki, w której żył, tak przedstawiali go siedemnastowieczni pamiętnikarze, takim znał go ogół ówczesnej szlachty. Książę już za życia stał się postacią niemal legendarną. Sienkiewicz pisze o nim tak: „książę był wzrostu prawie małego i dość szczupły. Młody był jeszcze, liczył dopiero trzydziesty szósty rok życia, ale na twarzy jego znać było trudy wojenne”. Jego twarz zdradzała, że jest człowiekiem nadzwyczajnym: „oczy miał duże, spokojne, prawie słodkie, jednakże gromy zdawały się być w nich uśpione”. Nikt nie mógł znieść tego spojrzenia, nawet najwytrawniejsi dworacy musieli się zmieszać, gdy książę na nich spojrzał. Po matce Włoszce odziedziczył jasną cerę i kruczoczarne włosy. Nosił się po polsku i niezbyt dbał o ubiór. Jedynie od święta zakładał kosztowne stroje, kapiące od złota i drogich kamieni. W swoim księstwie panował niepodzielnie. Według Sienkiewicza był dobrym łaskawym panem. Zagospodarowywał ukraińskie pustki, osadzając na nich rolników, obdarzając ich licznymi przywilejami. Dbał o rozwój gospodarczy swoich ziem. Był sprawiedliwy. Pod jego opieką nikomu nie mogła stać się krzywda. Swoich poddanych bronił przed rozbójnikami i wrogami zewnętrznymi. Ta idealizacja postaci księcia była podporządkowana zrealizowaniu idei utworu. Książę został ukazany jako wzorowy obywatel, nade wszystko kochający swoją ojczyznę, potrafiący dla jej dobra poświęcić własne ambicje. Został ukazany jako bohater narodowy, genialny wódz, który nie poniósł żadnej porażki. Bohdan Chmielnicki - ukraiński drobny szlachcic herbu Abdank, pisarz wojska zaporoskiego,hetman kozacki, przywódca powstania na Ukrainie. W przeciwieństwie do księcia poddany demonizacji. Sienkiewicz ukazał go w zdecydowanie złym świetle. „Był to mąż w sile wieku, średniego wzrostu, szerokich ramion, prawie olbrzymiej budowy ciała i uderzających rysów. Głowę miał ogromną, cerę zwiędłą, bardzo ogorzałą, oczy czarne i nieco skośne jak u Tatara”. Jego twarz znamionowała siłę i odwagę. „Było w niej coś pociągającego i odpychającego zarazem - powaga hetmańska ożeniona z tatarską chytrością, dobrotliwość i dzikość”. Chmielnicki nie waha się posłużyć zdradą dla osiągnięcia celu. Podstępem wykrada listy Barabaszowi, nie waha się ich upowszechnić. By załatwić prywatną sprawę, pcha do wojny olbrzymie narody. Nie liczy się z nikim. Mówi o krzywdach, jakie cierpią Kozacy, ale przede wszystkim zamierza zemścić się na Czaplińskim. Jest pamiętliwy, długo chowa urazy. Aby osiągnąć cel, nie waha sprzymierzyć się z Tatarami, wrogami ojczyzny. Co więcej, pozwala strasznym sprzymierzeńcom wybierać jasyr z członków własnego narodu - Rusinów. Podczas gdy mężczyźni walczą w jego wojsku, ich kobiety i dzieci trafiają do tatarskiej niewoli. Osiągane niespodziewanie sukcesy i uzyskana niezmierna władza wkrótce przerastają Chmielnickiego. Z jednej strony rozporządza olbrzymią potęgą, z drugiej jest zależny od Tuhaj-beja, później od chana. Jego władza też jest czasem iluzoryczna. Musi uciekać się do podstępu, by ratować Skrzetuskiego, gdy pijani mołojcy chcą z nim „pohulaty”. Jego pułkownicy niejednokrotnie grożą mu oddaniem w ręce księcia. Kozacki hetman zaczyna pić. Pod wpływem alkoholu nie panuje nad sobą. Pije, by zapomnieć o trapiących go wątpliwościach. Chmielnicki ma i zalety. Jest wytrawnym politykiem. W razie potrzeby potrafi z ryczącego lwa przemienić się w układnego i przymilnego lisa. Tym sposobem osiąga sukcesy. Stać go też na wielkoduszność. Kilkakrotnie pomaga Skrzetuskiemu. Jednak jasne strony jego charakteru nikną wobec wad i ogromu nieszczęść, jakie wywołał. Gryzelda Wiśniowiecka - żona księcia Jeremiego, kobieta o wielkiej duszy, niemal dorównująca mężowi energią i nieugiętością charakteru, szlachetna, łaskawa, przychylna rycerzom, opiekująca się ich rodzinami. Czapliński - podstarości czehryński, zaufany sługa chorążego Koniecpolskiego, „człek czterdziestoletni, niski, z twarzą zapalczywą”. Znany jako zawadiaka, warchoł, pieniacz i prześladowca. Szlachta się go obawia ze względu na szerokie powiązania. Występuje jako krzywdziciel Chmielnickiego. Ordynarny i gburowaty zostaje przez Skrzetuskiego wyrzucony z karczmy Dopuła. Pułkownik Barabasz - stary pułkownik czerkaski, Kozak w służbie Rzeczpospolitej, swego czasu sławny rycerz i wódz, w powieści już stary i zgrzybiały, ukrywał u siebie przywileje królewskie dla Kozaków, wykradzione przez Chmielnickiego, zginął w walce po zdradzie Krzeczowskiego. Ksiądz Muchowiecki - kapelan księcia Jeremiego, bardzo świątobliwy kapłan, hamujący okrucieństwo wodza. Podczas oblężenia Zbaraża obchodzi mury z procesją, wygłasza wzruszającą mowę na pogrzebie Podbipięty. Stefan Czarniecki - pułkownik husarski. Dumny, niezłomny rycerz, przekonany o zwycięstwie Polaków. Nawet w niewoli potrafił zachować dumę i godność. Po powrocie nadal walczył, zasłynął z okrucieństwa. Adam Kisiel - wojewoda bracławski, senator, wyznania prawosławnego. Zwolennik pokojowego rozwiązania konfliktu, ideowy przeciwnik księcia Wiśniowieckiego, przez wielu uznawany za zdrajcę. Gorący patriota, chciał uniknąć wojny domowej. Postać tragiczna, jego poczynania wywołały niechęć, a nawet nienawiść niektórych, upokorzony potem przez Chmielnickiego. Wraz z jego orszakiem Skrzetuski przybywa do Perejasławia. Islam Girej - chan tatarski, sojusznik Chmielnickiego. Tłusty o rzadkiej brodzie. Mówi, że wolałby walczyć w sojuszu z Jeremim. Straszny w gniewie, niejednokrotnie grozi kozackiemu hetmanowi. Tuhaj-bej - Tatar, murza perekopski, dowódca czambułów wspierających Chmielnickiego„zakamieniały wróg Lachów, a wierny Kozaków sojusznik, dziki i mężny…”, najwaleczniejszy z murzów tatarskich. Zraniony przez Skrzetuskiego pod Zbarażem, ginie pod Beresteczkiem. Burłaj - sławny pułkownik hadziacki, oszukany przez Rzędziana ułatwia dostanie się do Czortowego Jaru. Ginie pod Zbarażem, dowodząc atakiem na tyły obozu polskiego. Zabija go Zagłoba. Horpyna Dońcówna - uważana za czarownicę, dziewczyna olbrzymiego wzrostu obdarzona umiejętnością przepowiadania przyszłości, chętnie ubiera się po męsku, bezwstydna. Więzi Helenę w Czortowym Jarze. Zabita święconą kulą przez Rzędziana. Doniec - pułkownik kozacki, brat Horpyny, przyjaciel Bohuna. Zginął nabity na pal.

Nasze materiały pobrano już 217807350 razy. Longinus Podbipięta jest jednym z bohaterów powieści Henryka Sienkiewicza pt: ,,Ogniem i mieczem”. Bohater przyszedł na świat około roku 1603. Szczycił się herbem Zerwikaptur. Pochodził z Litwy, gdzie posiadł niemałą fortunę. Był także ostatnim męskim potomkiem rodu Podbipiętów.

^{Henryk Sienkiewicz „Ogniem i mieczem” – pierwotny tytuł „Wilcze gniazdo”, powieść oparta na studiach walk polsko-kozackich. Drukiem powieść ukazała się wpierw na łamach krakowskiego „Czasu” i warszawskiego „Słowa” od 2 maja 1883 r. do 1 lutego 1884 r., osobno ukazała się w 1884 r. Fabuła Pod koniec 1647 r. na południowo-wschodnich kresach Rzeczypospolitej, tzw. Dzikich Polach, nad rzeką Omelniczek, dopływem Dniepru. .Uratowanie przez Jana Skrzetuskiego, namiestnika chorągwi husarskiej, życia Bohdanowi Chmielnickiemu; Początek stycznia 1648 r. .Poznanie Heleny Kurczewiczównej, oświadczyny (panna wbrew swojej woli zaręczona została z pułkownikiem kozackim Bohunem); .Skrzetuski w niewoli Chmielnickiego (zdrada Krzeczowskiego, klęska w bitwach pod Żółtymi Wodami i Korsuniem, okrucieństwa, jakich dopuszcza się „czerń” na Polakach); Tu kluczowa, dla poznania poglądów historiozoficznych Sienkiewicza, scena rozmowy pomiędzy Chmielnickim a Skrzetuskim. Chmielnicki prezentuje się tu jako mściciel wszystkich strasznych krzywd, jakich Polacy dopuścili się na Ukrainie. Skrzetuski (porte parole autora) nie podważa przedstawionych faktów, ale odrzuca jego rozumowanie. Racjom uciskanych przedstawił racje wyższe – wzgląd na dobro kraju, które jego zdaniem domagało się polubownego załatwienia sporu. Nie ma bowiem takich racji, które usprawiedliwiałyby zbrojne wystąpienie poddanych przeciw majestatowi państwa i władzy. .Zemsta Bohuna w Rozłogach (morduje opiekunkę Heleny i dwu jej synów, zaś dwór podpalają okoliczni chłopi kozaccy mszcząc się za ucisk ze strony Kurcewiczów); .Ucieczka Onufrego Zagłoby z Heleną (przebrani w łachmany udają: rycerz – dziada z lirą, Helena – jego małoletniego, niemego przewodnika), pościg; Po klęsce korsuńskiej książę Wiśniowiecki nakazuje wszystkim oddziałom stawić się w Łubniach. Umiera król Władysław IV, a regimentarze, sprawujący tymczasową władzę, domagają się podjęcia układów (chcą drogą wzajemnych ustępstw i częściowego zaspokojenia żądań kozackich zażegnać „bratobójczą” walkę”). Starcie racji politycznych Jeremiego z polityka obozu sprawującego władzę w kraju, to jedna z głównych osi w akcji wojennej powieści. Szczególną wymowę ma scena porachunków dumnego magnata z własna duszą. Kniaź wie, że zapędy ukraińskiej „czerni” można powściągnąć tylko „ogniem i mieczem”, ale nie chce wywoływać anarchii. Poddaje się pod władzę regimentarzy. Ci jednak, po nieudanych misjach wojewody Kisiela do Chmielnickiego, również opowiadają się za wojną. .Wzięcie Baru, Helena pod opieką Hopryny (rozkochany Kozak pozostawia dziewczynę w jarze nad Waładynką, nieopodal Raszkowa pod opieką czarownicy i jej sługi Czeremisa); Skrzetuski zgodnie z zaleceniami Wiśniowieckiego zbiera informacje o wojskach Chmielnickiego, ale przede wszystkim rozsiewa pogłoski o zbliżaniu się księcia, co dezorientuje „czerń” .Zagłoba w ręku Bohuna, pomoc Wołodyjowskiego; .Popłoch w zagrożonym Lwowie; .Pojedynek Wołodyjowskiego z Bohunem (odwagą i zręcznością „mały rycerz” zdobywa sobie przyjaciela w Charłampie, równie jak i on zakochanym w Anusi Borzobohatej); Królem Polski zostaje obrany Jan Kazimierz. Skrzetuski, dołączywszy do eskorty wojewody Kisiela, podążającego w misji pokojowej do Chmielnickiego, jest świadkiem uroczystego wręczenia buntownikowi buławy hetmańskiej i czerwonej chorągwi z wizerunkiem orła. Chmielnicki nie kryje, że pokój jest tylko chwilowy. .Odbicie Heleny, ucieczka (dzięki sprytowi Rzędziana Wołodyjowski i Zagłoba, przebrani za atamanów kozackich uwalniają dziewczynę; od niewoli tatarskiej ratują ich oddziały dowodzone przez Kuszla i Roztworowskiego); .Oblężenie Zbaraża (dopełnienie ślubów przez Podbipiętę i bohaterska śmierć) i przybycie Skrzetuskiego do króla stacjonującego w Toporowie z wiadomością o oblężeniu twierdzy; .Spotkanie Skrzetuskiego z Heleną. W Epilogu: 1651 r. zwycięska bitwa pod Beresteczkiem zakończona ucieczka chana. Bohun obrany na miejsce Chmielnickiego, wodzem kozackim, umiera w odbudowanych Rozłogach. Historia w powieści Kozacy na Ukrainie w XVII w. znosili duży ucisk pańszczyźniany ze strony polskich magnatów i możnowładców zwanych „królewiętami kresowymi”. W utworze znaleźć można zaledwie wzmianki o ich sytuacji, niewoli i marzeniach o wolności); Wolnościowe dążenia Kozaków, ich walkę wyzwoleńczą, narodowo-społeczną pod sztandarami Chmielnickiego Sienkiewicz ukazuje jako bunt przeciw prawowitej władzy i dążenie do rzezi i rozboju; Walkę ukraińsko-polską traktuje jako wojne bratobójczą między dziećmi jednej ojczyzny, wojne domową; Autor jako potomek dawnej szlachty staje po stronie polskich magnatów oraz solidaryzuje się z szlachtą kresową, która w obronie magnackich latyfundiów usiłowała ogniem i mieczem gasić słuszny bunt uciskanych mas ludu; Solidaryzuje się z „królewiątkami ukraińskimi” i ich postawę ukazuje jako patriotyczna walkę w obronie zagrożonego kraju Obraz wojny kozackiej ukazany w powieści wynika z: poglądów Sienkiewicza na dzieje XVII w., świadomie przyjętej idei utworu. Sienkiewicz pragnął przede wszystkim: przywrócić pamięci pokolenia dni wielkości i chwały jego ojczyzny, zdolnej wydźwignąć się z otchłani klęsk mocą swego oręża (krótkotrwały tryumf wojsk koronnych pod Zbarażem i Beresteczkiem potraktowany jako generalny tryumf słusznej sprawy nad złem), opisując bunt na Ukrainie daje swoiste ostrzeżenie przed nieszczęściem, jakie groziło i grozić może ojczyźnie, gdy porachunki społeczne wezmą górę nad zasadą narodową, nad dobrem Rzeczypospolitej jako całości. Jeremi Wiśniowiecki: zwany Jaremą, książę, jeden z największych magnatów na Ukrainie i jeden z okrutnych królewiąt, ciemiężyciel i wyzyskiwacz, uosobienie magnackiej pychy, prywaty, despotyzmu i warcholstwa. W powieści ukazany jako ideał rycerza, wodza i polityka: szlachetny, zdolny, „orli umysł” śmiały, silny, niezwyciężony, znakomity wojownik, bohater bez skazy, uwielbiany przez żołnierzy, ojcowski wobec poddanych, postrach dla rebeliantów, doświadczony polityk, godny korony (jego syn, Michał Korybut, obrany władcą), wszystkie jego bitwy są wygrane. Postać nieomal baśniowa. Bohdan Chmielnicki: narodowy bohater Ukrainy, w powieści ukazany niezgodnie z prawdą historyczną w sposób bardzo negatywny: morderca, barbarzyńca, egoista, dumny despota, chytry, podstępny polityk, zdrajca sprzymierzający się z wrogiem dla osobistych korzyści. Wątek romansowy Uczucie Jana Skrzetuskiego i Heleny Kurcewiczównej ukazane zostało: w sposób tradycyjny, prosty jako romans sensacyjny (miłość z przeszkodami, zakłócona obecnością i działalnością rywala oraz urozmaicona licznymi przygodami); W wątku występują następujące elementy: spotkanie dwojga bohaterów, którym od samego początku pomyślny układ uniemożliwiają działania rywala, Bohuna, rozłączenie pary zakochanych wynikające z obowiązków wobec ojczyzny Skrzetuskiego, perypetie związane z losem Heleny (jej ucieczka z Zagłobą z Rozłogów, pobyt w jarze pod opieką Hopryny, uwolnienie), szczęśliwe połączenie młodych. Bohaterowie Jan Skrzetuski: postać fikcyjna (źródła historyczne podają tylko, że rycerz o tym imieniu przeprawił się z oblężonego Zbaraża do króla, a potem walczył pod Beresteczkiem). Jego losy stanowią o istnieniu związków przyczynowych w powieści. Porucznik, namiestnik wojsk księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Ulubieniec i stronnik księcia, uznający w nim najwyższy autorytet wojskowy i polityczny. W służbie księcia tłumi powstanie kozackie oceniając je, jako bunt zrewoltowanej czerni przeciwko prawowitej władzy (rozmowa z Chmielnickim); Ideał rycerza, chrześcijanina, „niezłomny rycerz” dla którego służba ojczyźnie, honor i sława stanowią wartości cenniejsze nad życie. W ich to imię poświęca życie prywatne, minimalizując znaczenie własnych dramatów w obliczu tragedii Rzeczypospolitej; Dumny, uczciwy, głęboko religijny, w imię wiary gotowy pogodzić się ze swym losem. Bohun pułkownik kozacki, postać fikcyjna. Uwielbiany przez Kozaków (śpiewano o nim pieśni i opowiadano wręcz nieprawdopodobne historie o wyczynach). Postać tajemnicza o niejasnej przeszłości i pochodzeniu, którego tajemnicy pilnie strzeże; ukochawszy Helenę, która nim gardzi, czci ją niczym świętą i służy Kurcewiczom oczekując, aż dziewczyna odwzajemni uczucie, Zły i mściwy, przekonawszy się o zdradzie opiekunów Heleny, w porywie szalonej złości wymordowuje ich; gwałtowny i dziki zdolny jest do najokrutniejszej zbrodni; Odwagą, walecznością i męstwem budzi szacunek wrogów; Do końca życia pozostaje wierny Helenie, odbudowuje z gruzów Rozłogi i w nich spędza ostatnie lata życia. Helena: pochodzi ze starego rodu Kurcewiczów, osierocona: matka zmarła przy porodzie, ojciec, książę Wasyl, należał do stronników księcia Michała Wiśniowieckiego (ojca Jeremiego), niesłusznie oskarżony o zdradę salwował się ucieczką. Majątek i kilkuletnią córeczkę pozostawił pod opieką brata Konstantyna, po śmierci którego Rozłogami rządzi demoniczna żona. To ona właśnie zdecydowała się poświęcić bratanicę, by majątek pozostał w rękach synów. Rzadko zjawia się na kartach powieści, ale to wokół niej toczą się najbardziej sensacyjne wydarzenia. Osiemnastoletnia dziewczyna jest nieziemsko piękna, budzi więc zarówno szaloną miłość Bohuna, którym pogardza, jak i odwzajemniona Skrzetuskiego; Poważna, dumna i bez skazy staje się godną narzeczona a później żoną dla polskiego rycerza; Pobierz, wysyłając SMS o treści pod numer 92505 Wpisz otrzymany kod : Nawigacja wpisu} powieści starał się przy tym jednak unikać nawiązywania do polityki rosyjskiej czy moskiewskiej, zarówno groźnego sąsiada z północnego wschodu w XVII wieku, w którego interesie było skorzystanie z osłabienia Rzeczypospolitej, jak i rusyfikującego zaborcy w XIX stuleciu, starającego się ukształtować wschod- Słów kilka o temacie przewodnim artykułu Historia polskiego państwa i narodu obfituje w doniosłe wydarzenia, których znaczną część obok przeprowadzanych reform gospodarczych czy zawieranych unii personalnych stanowią bitwy będące nieodłącznym zjawiskiem każdej wojny, a tych jak wszyscy dobrze wiemy na przestrzeni swych dziejów nasz kraj stoczył niemało. Często jednak nie zdajemy sobie sprawy, iż informacje o niektórych wydarzeniach batalistycznych, które czerpiemy z podręczników szkolnych w czasie żmudnej wędrówki ścieżkami edukacyjnymi wytyczonymi przez polską oświatę, niewiele mają wspólnego z prawdą historyczną i ani trochę nie przybliżają nas do poznania minionej rzeczywistości. Problem ten dotyczy zresztą nie tylko podręczników szkolnych kształtujących świadomość zbiorową polskiego społeczeństwa, ale także niektórych opracowań naukowych pisanych przez zdawałoby się osoby kompetentne. W mojej opinii ów stan rzeczy ma jedną główną przyczynę. Otóż wynika on z faktu, iż część naukowców prowadzi lub przynajmniej prowadziło w przeszłości swą działalność badawczą, pozostając pod znaczącym wpływem beletrystyki historycznej, pięknej w swej formie i wymowie, lecz nie oddającej w żadnym stopniu ducha minionych wydarzeń w sposób autentyczny. Aby poruszony problem uczynić bardziej zrozumiałym dla Czytelnika, pozwolę sobie zobrazować go odwołując się do konkretnego przykładu, a mianowicie kwestii liczebności armii kozacko-tatarskiej, prowadzącej w lipcu i sierpniu 1649 roku działania oblężnicze względem twierdzy Zbaraż bronionej przez polską załogę dowodzoną przez księcia Jeremiego Wiśniowieckiego. Omówię także pokrótce sposób przedstawienia owego zagadnienia w literaturze naukowej przedmiotu oraz stwierdzę według mojego subiektywnego wrażenia, jaki obraz oblężenia twierdzy zbaraskiej maluje się w świadomości zbiorowej społeczeństwa polskiego. Historyk skompromitowany, a więc dlaczego nie należy przesadnie zawierzać autentyczności przekazu prozy sienkiewiczowskiej Spójrzmy więc na pewien passus z pracy Dzieje wojen i wojskowości w Polsce Epoka przedrozbiorowa autorstwa doświadczonego i zasłużonego historyka Tadeusza Korzona, członka lwowskiego i warszawskiego Towarzystwa Historycznego oraz czołowego przedstawiciela warszawskiej szkoły historycznej. Ów doświadczony badacz dziejów minionych we wspomnianej już pracy kreśląc liczebność wojsk kozacko-tatarskich oblegających w 1649 roku twierdzę Zbaraż oszacował, że wynosiła ona blisko pół miliona ludzi. Zdaniem Korzona pod rozkazami Bohdana Chmielnickiego znajdować miało się trzysta sześćdziesiąt tysięcy ludzi, nie tylko Kozaków, ale także tak zwanej czerni, a ponad to wspomagany miał on być także przez wojska Tatarów krymskich przewodzonych przez samego chana krymskiego Islama III Giereja, w liczbie stu tysięcy. Nie łatwo oprzeć się wrażeniu, iż te horrendalne, trudne do wyobrażenia liczby zrodziły się w głowie Tadeusza Korzona pod wpływem lektury sienkiewiczowskiej powieści historycznej Ogniem i Mieczem, świetnie bowiem wpisują się one w narrację owego dzieła literackiego. Dla rozwiania wszelkich wątpliwości i by dać sobie możliwość odparcia oskarżeń o formułowanie tez nie popartych argumentami, pozwolę sobie zacytować fragment wspomnianej już powieści Henryka Sienkiewicza, w którym polski noblista przedstawia, oczywiście opierając się wyłącznie na swej własnej imaginacji, liczebność armii kozacko-tatarskiej zmierzającej pod Zbaraż, zaznaczając zarazem, iż ta w pierwszej chwili wywołała przerażenie wśród polskich obrońców twierdzy: ,,noc jeszcze nie zapadła zupełnie, gdy na widnokręgu ukazały się pierwsze szeregi kozackie i tatarskie, za nimi drugie, trzecie, dziesiąte, setne i tysięczne. Rzekłbyś: wszystkie lasy i chaszcze zerwały się nagle z korzeni i idą na Zbaraż. Na próżno oczy ludzkie szukały końca tych szeregów; jak wzrok sięgnął, czerniło się mrowie ludzkie i końskie ginące w łunach i dymach oddalenia. Szli jak chmury albo jak szarańcza, która całą okolicę ruchomą, straszliwą masą pokryje. […] – Widzicie ognie? – szeptali żołnierze – dalej idą, niż koń jednym tchem doleci. – Jezus Maria! – mówił do Skrzetuskiego Zagłoba. – Mówię waćpanu, że lew jest we mnie i trwogi nie czuję, ale wolałbym, żeby ich jasne pioruny wszystkich do jutra zatrzasły. […] – Pewnie, pewnie… Niech to pioruny zapalą razem z waszym ukontentowaniem! W tej chwili zbliżyli się Podbipięta i Wołodyjowski. – Mówią, że ordy i kozactwa jest na pół miliona – rzekł Litwin. – Bodaj waści język odjęło! – krzyknął Zagłoba. W czasach nam współczesnych zamek w Zbarażu nie prezentuje się szczególnie okazale, jednak w warunkach wieku XVII był on uznawany za nowoczesną, dobrze ufortyfikowaną twierdzę Trzeba więc przyznać, że Tadeusz Korzon przystępując do pisania swej pracy nie przeprowadził uprzednio dostatecznej kwerendy archiwalnej, lecz bazował na wiedzy zaczerpniętej z lektury sienkiewiczowskiej powieści przygodowej, co dostrzec może nawet osoba nie będąca zawodowym historykiem. A jaki stosunek do elukubracji Korzona mają profesjonalni badacze dziejów minionych? Jak zauważył autor publikacji ,,Ogniem i Mieczem” a rzeczywistość historyczna, Olgierd Górka, biorąc pod uwagę liczebność populacji tatarskiej zamieszkującej półwysep krymski w XVII wieku, zdolności mobilizacyjne chanatu nie pozwalały na powołanie pod broń większej liczby wojowników, aniżeli maksymalnie czterdzieści tysięcy, a w rzeczywistości nawet na największe z wypraw Krym nie wystawiał więcej, niż od piętnastu do dwudziestu tysięcy ludzi. Z kolei Chmielnicki w czasie oblężenia Zbaraża mógł mieć pod swoimi rozkazami nie więcej, aniżeli czterdzieści tysięcy Kozaków. Nieco inaczej, bo w sposób bardziej popularnonaukowy do kwestii podważania ,,ustaleń badawczych” Korzona podszedł mediewista Jerzy Maroń, który w swym opracowaniu Psie Pole – bitwa której nie było odwołując się do zdrowego rozsądku czytelników zauważył, że gdyby szacunki autora Dziejów wojen i wojskowości w Polsce okazały się słuszne, oznaczałoby to, że pod Zbarażem zgromadziła się armia liczniejsza od tej, na której czele Napoleon dokonał inwazji na Rosję w roku 1812, co jest delikatnie mówiąc, mało prawdopodobne, a zapewne wręcz niemożliwe. Wydaje się więc, że absurdalność poglądów Tadeusza Korzona opartych na pisanej ,,ku pokrzepieniu serc” prozie sienkiewiczowskiej została w pełni obnażona. Jak społeczeństwo polskie oblężenie twierdzy zbaraskiej postrzega w czasach współczesnych? Niestety, błędne wyobrażenia na temat obrony twierdzy zbaraskiej w świadomości polskiego społeczeństwa wciąż mają się dobrze, czego doświadczyłem także ja sam w czasie swej edukacji szkolnej, niejednokrotnie wysłuchując opowieści nauczycieli historii o bohaterskiej obronie Zbaraża przed ,,setkami tysięcy” Kozaków i Tatarów. Zapewne do tego stanu rzeczy w pewnym stopniu przyczyniła się także ekranizacja sienkiewiczowskiej powieści w reżyserii Jerzego Hofmanna z plejadą gwiazd polskiego kina przełomu dwudziestego i dwudziestego pierwszego wieku, wcielających się w postaci wykreowane przez polskiego noblistę na kartach książkowej wersji Ogniem i Mieczem. Szczególną sympatią widzów cieszyli się zawadiacki lecz zarazem nieco tchórzliwy Jan Onufry Zagłoba, którego rolę odgrywał Krzysztof Kowalewski oraz pobożny i prostoduszny Litwin nazwiskiem Longinus Podbipięta, w którego roli świetnie odnalazł się Wiktor Zborowski. Niestety, pomimo kilku autentycznych zalet do których zaliczyć można chociażby właśnie grę aktorską, film ów powiela także nieprawdziwą informację, jakoby armia kozacko-tatarska oblegająca Zbaraż liczyła pół miliona ludzi. Czy więc istnieje szansa na skuteczne odkłamanie wyobrażeń o liczebności armii kozacko-tatarskiej, na której czele Bohdan Chmielnicki w letnich miesiącach roku 1649 szturmował zbaraską twierdzę? Mam szczerą nadzieję, że tak oraz że niniejszy artykuł stanowi krok w tym kierunku. Ekranizacja powieści Ogniem i Mieczem z roku 1999 ma mocne strony, lecz niestety utrwala w świadomości zbiorowej mit, jakoby polski garnizon zbaraskiej twierdzy latem 1649 roku odparł szturm armii nieprzyjacielskiej liczącej pół miliona żołnierzy. Wiktor Zborowski grający Longinusa Pobipięta wyraźnie informuje o tym widzów około 138 minuty seansu. Bibliografia: Górka Olgierd, ,,Ogniem i mieczem” a rzeczywistość historyczna, Warszawa 1934 Korzon Tadeusz, Dzieje wojen i wojskowości w Polsce Epoka przedrozbiorowa, Lwów-Warszawa-Kraków 1923 Maroń Jerzy, Psie Pole – bitwa której nie było, Wrocław 2020 Sienkiewicz Henryk, Ogniem i mieczem [w:] Tenże, Trylogia, Warszawa 1989 Dawid Domin eI9TSZu.

z8tfoncjoe.pages.dev/200

z8tfoncjoe.pages.dev/316

z8tfoncjoe.pages.dev/387

z8tfoncjoe.pages.dev/305

z8tfoncjoe.pages.dev/322

z8tfoncjoe.pages.dev/307

z8tfoncjoe.pages.dev/74

z8tfoncjoe.pages.dev/224

z8tfoncjoe.pages.dev/19

twierdza z powieści ogniem i mieczem